تعریف زردی یا یرقان :

در ابتدا باید اشاره کنیم که زردی بیماری نیست بلکه نوعی اختلال کبدی است که با بروز علائمی مانند : تغییر رنگ و زرد شدن پوست ، سفیدی چشم و همچنین تغییر رنگ ادرار به زرد پررنگ گاهی هم قهوه ای که بتدریج و با افزایش عدد «بیلی‏روبین» مناطق دیگر پوست مانند شکم و اندام‏ها زرد می‏شود. که ناشی از بالا بودن مقدار غلظت بیلیروبین خون است می باشد.در حقیقت این علائم زنگ خطری است برای فردی که دچار این مسئله شده است زیرا زمینه ساز سایر بیماری ها مانند بیماری های کبدی می شود.

علل به وجود آورنده زردی یا یرقان :

کبد وظیفه هضم چربی را با ساختن و ذخیره کردن و خارج ساختن ماده ای به نام “صفرا” دارد که از شکسته شدن و تجزیه هموگلوبین(گلبولهای قرمز) حاصل می شود .این ماده عامل رنگ زرد ادرار و همچنین رنگ قهوه ای مدفوع است .در کیسه ای به نام “کیسه صفرا “توسط کبد ذخیره می شود.اما وقتی این ماده به مقدار غیر طبیعی وارد سیستم گردش خون شود باعث بروز علائم زردی یا یرقان می شود.

از علل بروز این مشکل می توان به:
هپاتیت یا التهاب کبد : که باعث التهاب بافت های کبد می شود و دلائل فراوانی نیز دارد مانند : مصرف برخی داروها ، عوامل ویروسی ، باکتریایی که گاهی با تماس با افراد آلوده ، استفاده از وسائل خالکوبی ، آشامیدن آب آلوده ، استفاده از سرنگ مشترک ، تزریق خون فرد آبوده به فرد سالم انجام می پذیرد.

انسداد مجرای صفرا: که به واسطه سنگ صفرا که یکی از عمده ترین دلایل ایجاد سنگ یبوست های طولانی و مزمن اشاره کرد.

توجه : بعضی از زردی چشمها مربوط به عارضه ای به نام”سندرم ژیلبرت”است. در این عارضه فرد هنگامی که دچار سرماخوردگی،گرسنگی یا اضطراب و عصبانیت است بیلیروبین خون افزایش یافته و چشمها و پوست بدن زرد میشود. این عارضه مادرزادی است و هیچگونه خطری ندارد و در صورت برطرف شدن علتهای گفته شده (مثلا رفع گرسنگی) رنگ پوست و چشم به حالت طبیعی بازمیگردد و به عبارتی اصلا بیماری محسوب نمیشود.

در صورتی که مشکوک به این علائم هستید انجام آزمایش برای تشخیص هر گونه زردی و هپاتیت الزامیست.

روش های پیشگیری و درمان زردی یا یرقان بزرگسالان

قطع و کم کردن مصرف شیرینی جات قنادی ، غذاهای پرچرب ، سرخ کرده ، پر ادویه ، انواع بستنی ، فالوده و مواد نشاسته ای.

مصرف انواع آش ، آبگوشت و سوپ جو : مصرف مرتب سوپ جو به همراه آلو در اصلاح عمل گوارش نقش مهمی داشته که باعث دفع هر چه بهتر صفرا و درمان مرض خواهد شد .

شربت عسل : مقداری لیموترش تازه را در 1 لیوان آب بگیرید مقداری عسل اضافه کرده و آب بریزید روزانه یک الی دو بار از این شربت استفاده نمایید.

شاه توت : مصرف میوه هایی مانند شاه توت که یکی از بهترین میوه ها برای پاکسازی کبد و صفراست در تسریع درمان بیماری نقش مهمی دارد.

آب و مایعات : مصرف آب خوردن روزانه به مصرف قانونی که حداقل 8 لیوان در روز است برسانید و همچنین مصرف مایعاتی را مانند چای کم رنگ بیشتر کنید تا مقداری از این ماده از طریق ادرار دفع شود.

آب میوه ها : آب میوه هایی مانند خیار سبز، کاهو ، آلبالو، انار، هندوانه ، و حتی برای غنی تر شدن از گزانگبین ، شیرخشت و ترنجبین برای ترکیب کردن با آب میوه استفاده کنید

علل زردی و یرقان در نوزادان
نوزادان تازه متولد سطح بیلی روبین بالاتری دارند، چون تعداد گلبول های قرمز حامل اکسیژن در آنها زیادتر است و کبد جوان آنها نمی تواند بیلی روبین اضافی را متابولیزه کند. اگر شکم و یا پاهای کودک زرد به نظر می رسد باید با انجام آزمایش از مقدار زردی مطمئن شد.که این کار توسط پزشک اطفال و با قرار دادن دستگاه بیلی چک با تاباندن نور مرئی به پوست نوزاد مقدار بیلی روبین خون نوزاد را اندازه گیری می کنند که این روش بدون خون‌گیری و درد انجام می‌شود.

مادر مبتلا به هپاتیت : گاهی نوزاد از طریق بدن مادر مبتلا به زردی و حتی مبتلا به هپاتیت می شود 

زردی از شیر مادر : گاهی زردی ناشی مربوط به ترکیبات نامطلوب در شیر مادر است است که در هفته اول تولد نوزاد توسط تغذیه اشتباه مادر ایجاد شده و به علت مصرف مواد قندی و همچنین مواد پر کالری که همراهان به مادر برای جبران خون از دست داده می دهند اتفاق می افتد.

مصرف بیش از حد مواد غذایی چرب و قندی

روشی ساده برای تشخیص زردی نوزاد
افراد متخصص تست سریعی را برای تشخیص یرقان در منزل توصیه می کنند: در یک اتاق با روشنایی مناسب، فشار ملایمی را به سینه کودکتان وارد کنید؛ اگر بعد از برداشتن فشار، رنگ زرد بر روی پوست مشاهده گردد، باید به پزشک خود مراجعه کنید.

روشهای پیشگیری و درمان زردی یا یرقان نوزاد
یکی از بهترین راه های پیشگیری و درمانی که اطبای قدیم هم به آن اشاره کرده اند اصلاح تغذیه مادر در ماه های آخر بارداری است که این خود شامل :

قطع و کم کردن مصرف شیرینجات قنادی ، غذاهای پرچرب ، سرخ کرده ، پر ادویه ، انواع بستنی ، فالوده و مواد نشاسته ای به ویژه در ماه های آخر بارداری.

مصرف انواع سوپ ، آش ، انواع سالاد و میوه ها به ویژه میوه هایی که طبع سرد دارند.

مصرف روزانه 6 تا 8 لیوان آب و مایعات سالم.

مصرف آب میوه هایی مانند : خیارسبزه ، کاهو ، آب انار ، شاه توت و میو هایی که باعث تصفیه خون و کمک کننده به کبد هستند.

عرقیاتی مانند : عرق بیدکاسنی ، شاه تره و کاسنی ، عرق بید ، عرق کیالک بیشتر استفاده کنید.

فوتو تراپی : درمان اصلی و پیشگیرانه زردی نوزادان فوتوتراپی یا نور درمانی است که با تابش نور آبی به طول موج 480 نانومتر به پوست نوزاد با شدت و فاصله مناسب می‌رسد. فوتوتراپی را در بیمارستان و در منزل هم می‌توان انجام داد.

شربت عسل : مقداری لیموترش تازه را در 1 لیوان آب بگیرید مقداری عسل اضافه کرده و آب بریزید روزانه یک الی دو بار از این شربت استفاده نمایید.

ترکیب شیرخشت ، گزانگبین و ترنجبین : این ترکیب یکی از موثرترین روشهای درمان زردی نوزاد است که تا به کنون معرفی شده است. از هر کدام گزانگبین و ترنجبین مقدار 100 گرم و شیرخشت 10 گرم تهیه و با یک ظرف 4 لیتری عرق بید یا بیدکاسنی مخلوط و سپس با پارچه ای نازک صاف کنید زیرا موارد ذکر شده به همراه چوبهای کوچکی هستند که با عمل حل کردن آنها در آب قادر به جدا سازی خواهید بود در ضمن مایع بدست آمده دارای طعمی شیرین بوده و دارای خواص درمانی معجزه آسایی برای درمان زردی نوزاد و همچنین باعث ازدیاد شیر مادر خواهد شد .ترکیب بدست آمده را در یخچال نگهداری کنید و روزانه در صورتی که تمایل به مصرف مایعات داشتید از این مخلوط استفاده کنید . لازم به ذکر است که این ترکیب با اثر گذاشتن بر شیر مادر باعث بهبود و درمان نوزاد می شود پس نیاز به خوراندن ترکیب به نوزاد نمی باشد.
منبع:hakimtehrani.com